Bạn có biết rằng những tác động của hoạt động hoặc dự án có thể được đo lường và định hình một cách chiến lược? Khung tư duy tác động (The Impact Thinking Canva) chính là công cụ giúp các tổ chức không chỉ xác định mục tiêu và kế hoạch hành động mà còn tạo ra sự thay đổi bền vững cho cộng đồng và môi trường. Cùng khám phá cách công cụ này có thể giúp bạn đạt được những kết quả thực tế và tích cực.
1. Khung tư duy tác động - The Impact Thinking Canva là gì?
Khung tư duy tác động (The Impact Thinking Canva) là một công cụ được thiết kế để hỗ trợ các tổ chức trong quá trình xây dựng và đánh giá tác động của các hoạt động hoặc dự án của họ. Khung tư duy này giúp chuẩn hóa cấu trúc và quy trình lập kế hoạch, đo lường tác động, đồng thời định hướng việc thu thập và sử dụng dữ liệu một cách hiệu quả.
Khung tư duy tác động được chia thành 6 phần chính:
- Mục tiêu và phạm vi: nhằm xác định lý do, cách thức và đối tượng sử dụng kết quả định giá tác động để mang lại thay đổi
- Hoạt động: bao gồm các hành động cụ thể hoặc can thiệp được thiết kế để đạt được các kết quả mong muốn.
- Các bên liên quan (Stakeholders): là những nhóm người, tổ chức, đối tác hoặc các yếu tố như môi trường tự nhiên, cơ quan chính quyền…
- Kết quả đầu ra: là kết quả trực tiếp và có thể đo lường được từ hoạt động, ví dụ: thu thập, tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, số giờ đào tạo, mức độ sử dụng tài nguyên.
- Kết quả đạt được: là những thay đổi trong cuộc sống của nhóm đối tượng mục tiêu hoặc hệ sinh thái tự nhiên, bao gồm: sức khỏe và hạnh phúc; thu nhập, tài chính cá nhân; giáo dục, kỹ năng; thuế; chi phí xã hội; tác động môi trường bên ngoài; dịch vụ hệ sinh thái.
- Thu thập dữ liệu: thu thập dữ liệu định lượng kèm đơn vị đo lường, đánh giá sự thay đổi của kết quả từ mức cơ sở, độ sâu tác động và mức độ đóng góp từ hoạt động.
2. Mục tiêu và Phạm Vi
- Xác định lý do sử dụng kết quả định giá tác động
Phần này tập trung vào việc trả lời câu hỏi "Tại sao tổ chức cần thực hiện đánh giá tác động?". Điều này bao gồm việc hiểu rõ mục đích cốt lõi như cải thiện hiệu quả hoạt động, thuyết phục nhà đầu tư, tăng cường uy tín thương hiệu, hoặc đáp ứng yêu cầu pháp lý. Khi mục đích được xác định rõ ràng, tổ chức có thể hướng tới việc tạo ra những thay đổi tích cực và đo lường được.
Ví dụ: Một công ty trong lĩnh vực năng lượng có thể thực hiện định giá tác động để chứng minh rằng các dự án năng lượng tái tạo của họ góp phần giảm phát thải CO2, từ đó củng cố niềm tin của cổ đông và khách hàng
- Xác định cách thức thực hiện đánh giá tác động
Ở đây, tổ chức cần làm rõ các phương pháp, công cụ hoặc quy trình sẽ được áp dụng trong đánh giá. Điều này có thể bao gồm việc chọn phương pháp đo lường cụ thể (như khung eQUALLY hoặc phương pháp đo lường vốn tự nhiên), phân tích định tính và định lượng, hay sử dụng các công cụ thu thập dữ liệu hiện đại. Việc xác định cách thức từ đầu đảm bảo quy trình đánh giá diễn ra logic, nhất quán và có thể lặp lại ở các dự án khác.
Ví dụ: Một tổ chức phi lợi nhuận có thể chọn các khảo sát cộng đồng để đo lường tác động của các chương trình giáo dục mà họ thực hiện.
- Xác định đối tượng sử dụng kết quả đánh giá
Đây là bước quan trọng nhằm xác định ai sẽ sử dụng và hưởng lợi từ kết quả đánh giá. Các đối tượng có thể bao gồm:
- Nội bộ tổ chức (như ban lãnh đạo, nhân viên).
- Các bên liên quan bên ngoài (nhà đầu tư, cơ quan quản lý, cộng đồng địa phương, đối tác).
Điều này giúp định hình cách trình bày và truyền tải kết quả, từ đó tối đa hóa giá trị sử dụng của chúng.
Ví dụ: Nếu đối tượng là nhà đầu tư, tổ chức cần nhấn mạnh các số liệu đo lường giá trị tài chính, như tác động đến doanh thu hoặc chi phí.
3. Hoạt động
Phần này tập trung vào các hành động cụ thể hoặc các biện pháp can thiệp được thiết kế một cách có hệ thống để đạt được các kết quả mong muốn. Các hoạt động không chỉ bao gồm các bước hành động rõ ràng mà còn phản ánh cách tổ chức lên kế hoạch và triển khai để tạo ra sự thay đổi tích cực. Điều quan trọng là các hoạt động này phải gắn liền với mục tiêu cuối cùng của tổ chức và phù hợp với phạm vi đã xác định trong giai đoạn đầu.
Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất bền vững có thể triển khai các hoạt động giảm phát thải carbon thông qua việc cải tiến công nghệ sản xuất, sử dụng nguyên liệu tái chế hoặc tối ưu hóa chuỗi cung ứng.
Khi thiết kế các hoạt động, cần đặt chúng trong bối cảnh chuỗi giá trị của tổ chức. Điều này đòi hỏi phải hiểu rõ các giai đoạn từ đầu vào (nguyên liệu thô, nhân lực, tài chính) đến đầu ra (sản phẩm, dịch vụ). Việc phân tích chuỗi giá trị giúp xác định được các điểm giao thoa quan trọng, nơi mà các hoạt động có thể tạo ra giá trị cao nhất.
Để thực hiện các hoạt động, tổ chức cần xác định và sử dụng hiệu quả các tài nguyên sẵn có. Tài nguyên ở đây bao gồm tài nguyên con người (nhân viên, đối tác và chuyên gia), tài nguyên vật chất (nguyên liệu, công cụ, cơ sở hạ tầng) và tài nguyên tài chính (ngân sách để triển khai các hoạt động)
Các hoạt động sẽ đạt hiệu quả cao hơn khi được thực hiện trong sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận nội bộ và các đối tác bên ngoài. Điều này đòi hỏi sự đồng bộ trong mục tiêu, thông tin và nguồn lực giữa các bên. Bên cạnh đó, cần tính đến vai trò của các bên liên quan (stakeholders) trong việc hỗ trợ hoặc trực tiếp tham gia vào các hoạt động.
Phần hoạt động không chỉ là bước cụ thể hóa mục tiêu thành hành động mà còn là trung tâm của toàn bộ quy trình đánh giá tác động. Bằng cách thiết kế và triển khai các hoạt động phù hợp, tổ chức có thể đảm bảo rằng các nỗ lực của họ được hướng tới việc tạo ra các kết quả đo lường được và có ý nghĩa. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng lòng tin với các bên liên quan, tăng cường giá trị tổ chức và thúc đẩy sự phát triển bền vững.
4. Bên Liên Quan (Stakeholders)
Stakeholders là nhóm người, tổ chức, hoặc các yếu tố quan trọng như môi trường tự nhiên, cơ quan chính quyền, đóng vai trò ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến các hoạt động và kết quả của tổ chức. Đây có thể là các đối tượng hưởng lợi trực tiếp (direct beneficiaries), như người dân hoặc cộng đồng mục tiêu, hoặc các nhóm bên ngoài tham gia hỗ trợ hoặc giám sát các dự án và hoạt động.
Ví dụ: Trong một dự án phát triển năng lượng tái tạo, các bên liên quan có thể bao gồm chính phủ (cơ quan quản lý năng lượng), cộng đồng địa phương (người hưởng lợi), các đối tác doanh nghiệp, và cả môi trường tự nhiên (nơi dự án tác động).
Để đảm bảo thành công, cần xác định và hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và mối quan tâm của từng nhóm stakeholder. Điều này giúp tổ chức:
- Xây dựng sự đồng thuận: Tạo sự hiểu biết chung về mục tiêu, lợi ích và cách triển khai hoạt động.
- Đảm bảo tính bền vững: Giảm thiểu rủi ro từ sự phản đối hoặc xung đột lợi ích giữa các bên.
- Tăng hiệu quả hợp tác: Phân bổ tài nguyên và trách nhiệm hợp lý giữa các nhóm.
Ngoài các tổ chức và cá nhân, cần cân nhắc đến hai yếu tố quan trọng thường bị bỏ qua:
- Môi trường tự nhiên (Nature): Là một bên liên quan thầm lặng nhưng chịu tác động sâu sắc từ các hoạt động của tổ chức. Việc đánh giá tác động lên môi trường tự nhiên giúp đảm bảo phát triển bền vững và giảm các tác động tiêu cực.
- Chính quyền và cơ quan quản lý (Authorities): Đây là nhóm có quyền lực quan trọng trong việc ban hành quy định, cung cấp giấy phép, hoặc hỗ trợ chính sách, đảm bảo rằng dự án tuân thủ luật pháp và được triển khai thuận lợi.
Stakeholders không chỉ là những người nhận tác động từ dự án mà còn là nhân tố quyết định đến sự thành bại của dự án thông qua sự tham gia, hợp tác và hỗ trợ. Việc xác định rõ ràng và đầy đủ các bên liên quan sẽ tạo nền tảng cho việc triển khai hiệu quả các hoạt động, đạt được mục tiêu và xây dựng giá trị bền vững trong dài hạn.
5. Kết quả đầu ra (Output)
Kết quả đầu ra (Output) là những kết quả trực tiếp, đo lường được, phát sinh từ các hoạt động cụ thể của dự án hoặc tổ chức. Đây là các con số hoặc chỉ số rõ ràng minh chứng cho tiến độ hoặc hiệu quả hoạt động. Các kết quả đầu ra không phản ánh toàn bộ tác động của dự án nhưng là cơ sở cần thiết để đánh giá sự thành công ở giai đoạn đầu. Chúng cũng giúp tổ chức theo dõi hiệu suất và lập báo cáo minh bạch với các bên liên quan.
Ví dụ cụ thể:
- Số lượng người tiếp cận: Một dự án y tế có thể đo lường số lượng người được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
- Nguồn lực sử dụng: Một dự án bảo tồn môi trường có thể đo đạc lượng năng lượng hoặc nguyên liệu sử dụng để đạt mục tiêu.
- Thời gian đào tạo: Một dự án giáo dục có thể ghi nhận số giờ học mà học viên đã tham gia.
6. Kết quả đạt được (Outcome)
Kết quả đạt được đề cập đến những thay đổi sâu sắc, lâu dài đối với cuộc sống con người hoặc trạng thái của hệ sinh thái tự nhiên, được tạo ra bởi hoạt động của dự án. Điều này trả lời câu hỏi: “Hoạt động này đã làm thay đổi gì trong xã hội hay môi trường?”
Kết quả đạt được có thể chia thành 7 loại như sau:
- Sức khỏe và hạnh phúc: Cải thiện chất lượng sống thông qua sức khỏe thể chất hoặc tinh thần tốt hơn.
Ví dụ: Tăng tỷ lệ người dân được tiêm chủng, giảm số ca tử vong vì bệnh tật.
- Thu nhập/Tài chính cá nhân: Nâng cao thu nhập hoặc cải thiện ổn định tài chính.
Ví dụ: Gia tăng mức lương bình quân cho người lao động tham gia chương trình.
- Giáo dục/Kỹ năng: Nâng cao trình độ học vấn và kỹ năng nghề nghiệp.
Ví dụ: Số học viên đạt chứng nhận sau khóa đào tạo.
- Thuế: Tăng mức thu ngân sách từ các hoạt động kinh tế phát triển.
Ví dụ: Một doanh nghiệp xã hội thúc đẩy hoạt động kinh doanh dẫn đến tăng mức thuế doanh nghiệp nộp.
- Chi phí xã hội: Giảm thiểu các chi phí gánh nặng cho cộng đồng như chi phí y tế hoặc trợ cấp xã hội.
- Tác động môi trường: Hạn chế hoặc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Ví dụ: Giảm lượng khí thải CO₂ nhờ các biện pháp bảo vệ rừng.
- Dịch vụ hệ sinh thái: Bảo tồn hoặc cải thiện các lợi ích mà hệ sinh thái mang lại.
Ví dụ: Khôi phục hệ sinh thái rừng ngập mặn để tăng khả năng chống ngập lụt.
Kết quả đạt được phản ánh giá trị cốt lõi mà tổ chức mang lại, không chỉ dừng ở việc thực hiện tốt kế hoạch mà còn ở việc tạo ra ảnh hưởng tích cực và bền vững trong cộng đồng hoặc môi trường.
7. Thu thập dữ liệu
Thu thập dữ liệu là bước quan trọng trong quá trình đo lường tác động, giúp tổ chức có được các thông tin cần thiết để đánh giá hiệu quả và đưa ra các quyết định chiến lược. Điều này trả lời câu hỏi: “Chúng ta cần thu thập dữ liệu gì để chứng minh sự thay đổi?”
Nội dung chính trong thu thập dữ liệu:
- Dữ liệu định lượng: Các số liệu có thể đo lường, kèm theo đơn vị rõ ràng (Số người tiếp cận dịch vụ, số hecta rừng được bảo vệ)
- So sánh với mức cơ sở: Đánh giá sự thay đổi so với trạng thái ban đầu (baseline). (So sánh lượng phát thải CO₂ trước và sau khi áp dụng biện pháp giảm thiểu)
- Chiều sâu tác động: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của hoạt động, như thay đổi về sức khỏe, thu nhập hoặc môi trường.
- Mức độ đóng góp: Phân tích xem sự thay đổi có đến từ chính hoạt động của tổ chức hay các yếu tố khác.
Quá trình thu thập dữ liệu không chỉ giúp minh chứng giá trị mà còn hỗ trợ các tổ chức xác định chính xác điểm mạnh, điểm yếu và cải thiện hiệu quả trong tương lai. Đồng thời, việc có dữ liệu minh bạch cũng xây dựng niềm tin với nhà đầu tư, đối tác và cộng đồng.
8. Ứng dụng thực tế của khung tư duy tác động
- Trong kinh doanh: Doanh nghiệp sử dụng để đánh giá tác động xã hội và môi trường của sản phẩm hoặc dịch vụ.
- Trong phi lợi nhuận: Các tổ chức phi chính phủ áp dụng để đo lường hiệu quả của các dự án phát triển cộng đồng.
- Trong chính phủ: Công cụ hỗ trợ xây dựng các chính sách công bền vững và đánh giá tác động của các chương trình xã hội.
The Impact Thinking Canva hay Khung tư duy tác động là công cụ chiến lược không chỉ giúp tổ chức đo lường tác động, mà còn tối ưu hóa hiệu quả, truyền cảm hứng đổi mới, và gắn kết các bên liên quan trong việc tạo ra giá trị bền vững cho xã hội và môi trường.
Khung tư duy tác động (The Impact Thinking Canva) là một giải pháp toàn diện giúp tổ chức không chỉ đo lường mà còn tối ưu hóa tác động của mình đối với cộng đồng và môi trường. Từ việc xác định mục tiêu, thiết kế hoạt động đến việc đánh giá kết quả đạt được, công cụ này đặt nền tảng cho sự phát triển bền vững và minh bạch. Trong một thế giới ngày càng chú trọng đến trách nhiệm xã hội, việc áp dụng khung tư duy này sẽ giúp tổ chức tạo dựng uy tín, thu hút sự ủng hộ từ các bên liên quan và lan tỏa giá trị tích cực trong dài hạn. Nếu bạn đang tìm cách nâng cao tác động bền vững trong tổ chức của mình, hãy liên hệ với SlimCRM để được tư vấn và hỗ trợ trong việc triển khai chiến lược hiệu quả!
Nguồn tham khảo: Valuing Impact
