Vốn là một trong những yếu tố sống còn với bất kỳ startup nào. Để đưa ý tưởng của mình thành mô hình kinh doanh hiệu quả, nhà sáng lập có thể huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau như gia đình, bạn bè, quỹ đầu tư. Vậy thì gọi vốn là gì? Khi nào cần gọi vốn, gọi ở đâu và quy trình gọi vốn ra sao? Mời bạn theo dõi bài viết dưới đây.
Gọi vốn là gì?
Gọi vốn (funding/raise fund) là hoạt động mà một doanh nghiệp hoặc một startup trình bày ý tưởng kinh doanh và kêu gọi các nhà đầu tư ủng hộ, rót vốn cho dự án đó, giúp dự án hoặc sản phẩm phát triển ra thị trường
Mục đích của việc gọi vốn là thu về nguồn tiền để phát triển dự án và sản phẩm của mình. Nguồn vốn này có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, chẳng hạn như:
- Nghiên cứu và phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ mới
- Mở rộng quy mô kinh doanh
- Tăng cường marketing và quảng bá
- Trả nợ ngân hàng hoặc các khoản nợ khác
Thông thường, quá trình gọi vốn diễn ra qua nhiều vòng (round) khác nhau và trước mỗi vòng cấp vốn, giá trị doanh nghiệp sẽ được định giá lại:
Seed funding: Vòng đầu tư hạt giống, tại đây, startup sẽ nhận đầu tư từ những nhà đầu tư thiên thần.
Series A: Đây là vòng cấp vốn đầu tiên của những quỹ đầu tư mạo hiểm, doanh nghiệp nhận được đầu tư serie A thường là những doanh nghiệp đã có doanh thu và có nhu cầu mở rộng quy mô doanh nghiệp.
Series B, Series C v.v..: Đây là các vòng cấp vốn tiếp theo tùy vào đặc thù của từng doanh nghiệp và mô hình kinh doanh.
Các vòng gọi vốn startup
Trong quá trình tìm kiếm nguồn đầu tư cho dự án, startup thường trải qua các vòng gọi vốn như hạt giống, series A, B, C… Khoảng cách giữa các vòng huy động vốn là 6-12 tháng. Quá trình huy động vốn trong từng vòng thường bao gồm các bước thu thập dữ liệu công ty, nghiên cứu nhà đầu tư, chuẩn bị và luyện tập cho phần trình bày, gặp gỡ nhà đầu tư và gọi vốn. Tiếp đến là xây dựng mối quan hệ, trình các bản đề nghị và kế hoạch cụ thể, vượt qua vòng thẩm định, kết thúc vòng gọi vốn với việc chuyển khoản và các thủ tục giấy tờ.
Thông thường, startup sẽ trải qua những vòng gọi vốn dưới đây:
Vòng tiền hạt giống
Đây là giai đoạn huy động vốn đầu tiên của một startup. Các quỹ và nhà đầu tư góp mặt ở giai đoạn này chủ yếu bắt đầu thử nghiệm thị trường và khám phá một lĩnh vực nào đó. Thông thường, đây là vòng gọi vốn từ người thân, bạn bè hoặc nhà đầu tư thiên thần. Ở vòng này, các công ty có ít dữ liệu vững chắc cũng như chưa có nhiều tài chính. Mục tiêu cơ bản đa phần là bán ý tưởng và đầu tư vào cá nhân các nhà sáng lập.
Vòng hạt giống - seed round
Seed round là gì? Đây là vòng mà các startup rất cần nguồn vốn để phát triển ý tưởng kinh doanh. Đứng sau các vòng gọi vốn này thường là nhà đầu tư thiên thần, quỹ cố định hoặc các vườn ươm, chương trình tăng tốc khởi nghiệp. Số tiền đầu tư ở vòng này dao động 10.000-100.000 USD. Nguồn vốn sử dụng để nghiên cứu sâu hơn, thử nghiệm mức độ phù hợp của sản phẩm với thị trường, tuyển dụng các vị trí chủ chốt và phát triển sản phẩm.
Các nhà đầu tư ở vòng này thường chấp nhận rủi ro và thậm chí rất nhiều khoản đầu tư không thành công. Tuy nhiên, một nhóm đầu tư mạo hiểm được quản lý tốt hay bản danh mục các dự án từng đầu tư vẫn tạo ra nhiều lợi ích với các nhà đầu tư ở vòng này.
Vòng gọi vốn series A
Ở vòng gọi vốn này, các nhà đầu tư bắt đầu nhìn vào những dữ liệu thực tế để xem xét những gì startup thực hiện với số tiền được đầu tư trước đó. Các nhà đầu tư có thể không quan tâm đến doanh thu, họ muốn biết những số liệu quan trọng nào đang được cải thiện và có thể xử lý về mặt tiềm năng để dự án có thể trở thành một cỗ máy kiếm tiền có giá trị hay không.
Vốn ở vòng series A thường được dùng để tối ưu hóa những gì đã thực hiện nhằm phát triển mô hình trở thành một cái gì đó có thể nhanh chóng mở rộng sau này. Các nhà đầu tư trước đó cũng có thể tiếp tục tham gia dù lúc này startup sẽ bắt đầu yêu cầu sự hợp tác của các nhà đầu tư - những người có thể giúp đưa startup lên một tầm cao mới.
Vòng series A thường là sự tham gia của các nhà đầu tư mạo hiểm và thiên thần. Nếu đã có mặt trước đó, nhà đầu tư sẽ xem xét nguồn vốn họ bỏ ra đã được sử dụng như thế nào và liệu lần đầu tư này có tốt cho nguồn quỹ của họ. Một số nhà đầu tư khác cũng tham gia vòng này là các công ty tư nhân, công ty gia đình, quỹ phòng hộ hay các liên doanh.
Vòng gọi vốn series B
Ở vòng series B, startup tìm kiếm sự tham gia của các quỹ đầu tư mạo hiểm. Số tiền trong giai đoạn này dùng để xây dựng công ty dựa trên những thành công hiện có, với việc mở rộng đội ngũ, không gian địa lý để khám phá các thị trường mới và nhìn chung là mở rộng về mặt quy mô.
Số tiền huy động được ở vòng này có thể lên đến hàng chục triệu USD. Các nhà đầu tư thường chọn lựa kỹ lưỡng để tạo bước nhảy vọt cho startup. Các quyết định mua lại có thể bắt đầu được đặt trong tầm ngắm tiềm năng với các nhà đầu tư.
Vòng gọi vốn series C trở lên
Nếu đi đến vòng gọi vốn này, startup thực sự đã bước đến thời điểm quan trọng. Công ty của bạn có thể đạt giá trị trên 100 triệu USD và có thể gọi đến 50 triệu USD hoặc thậm chí là 1 tỷ USD ở series C.
Từ thời điểm này, công ty có thể bước vào một cuộc chạy nước rút, gia tăng thị phần và vị trí trên thị trường. Cũng có khả năng lớn là công ty của bạn sẽ nhận được những lời đề nghị mua lại mang tính chiến lược. Việc này có thể đến từ chiêu mộ tài năng, loại bỏ cạnh tranh về người dùng và vị trí địa lý hoặc kết hợp nhiều công ty lại với nhau.
Lúc này, startup sẽ làm việc với các hãng đầu tư lớn nhất hoặc thậm chí là các nhà đầu tư của các tập đoàn. Tuy nhiên, đây cũng có thể là vòng gọi vốn khó khăn nhất với các nhà sáng lập bởi nhà đầu tư sẽ đòi hỏi nhiều hơn và trông đợi một quy trình thẩm định tích cực hơn.
Khi gọi thành công không có nghĩa là bạn nhận được đủ số tiền nhà đầu tư cam kết đầu tư cho bạn. Họ sẽ giải ngân theo từng giai đoạn và có thúc ép tăng trưởng ứng với từng giai đoạn đó. Nếu bạn không đưa dự án phát triển theo đúng cam kết khi nhận tiền từ quỹ đầu tư, rất có thể họ sẽ ngừng giải ngân cho các giai đoạn tiếp và nếu tỷ lệ cổ phần của nhà đầu tư cao hơn của bạn thì việc bạn bị đá ra khỏi dự án do mình sáng lập ra cũng chẳng có gì bất ngờ cả.
Ví dụ: Bạn nhận được gói đầu tư là 100 triệu đồng. Công việc của bạn sẽ phải tăng trưởng dự án để có được mức định giá cao hơn. Cụ thể biến dự án được định giá từ 300 triệu đồng lên 500 triệu đồng.
Giai đoạn 1: Rót 30% gói đầu tư, tương đương 30 triệu đồng, bạn phải phát triển lên một tầm nào đó để mức định giá doanh nghiệp khoảng 350 triệu.
Giai đoạn 2: Rót thêm 30% nữa, bạn phải đưa mức định giá lên khoảng 400 triệu.
Nếu đưa lên được, bạn được rót thêm giai đoạn 3, không đưa lên được thì có thể ngừng rót vốn hoặc xử lý theo cam kết với nhà đầu tư.
Vậy nên, gọi được vốn đầu tư, vừa mừng vừa lo là có thật. Bởi, sức ép từ nhà đầu tư, bạn phải làm những việc, làm sản phẩm không đúng với triết lý ban đầu của bạn, thay vào đó bạn phải làm mọi việc để nâng cao giá trị định giá. Startup chỉ nên gọi số vốn vừa đủ để phát triển cho từng giai đoạn. Nếu thực sự tâm huyết và đam mê với sản phẩm hãy tỉnh táo và luôn dành thế chủ động trong đàm phán và quyền quyết định doanh nghiệp.
Thay vì chọn nhà đầu tư nhiều tiền, hãy chọn những nhà đầu tư cùng ngành, cùng lĩnh vực với dự án mà bạn đang phát triển để được hỗ trợ, học hỏi kinh nghiệm, hướng dẫn, mối quan hệ và hệ sinh thái sản phẩm từ nhà đầu tư có giá trị hơn nhiều lần số tiền họ đầu tư.
Đọc ngay:
1. Mẫu kế hoạch kinh doanh cho Start-up
Khi nào nên gọi vốn?
Bạn có thể thực hiện gọi vốn ở bất kỳ thời điểm nào có thể nhưng để thành công thì không dễ. Bởi, các nhà đầu tư chỉ sẵn sàng rót tiền cho bạn khi họ bị thuyết phục, cảm thấy ý tưởng của bạn là đáng giá. Vì thế, để gọi vốn thành công bạn phải trình bày ý tưởng của mình hấp dẫn với họ, chỉ ra được tiềm năng của thị trường và khách hàng mục tiêu trong tương lai.
Có hai thời điểm chính mà doanh nghiệp nên cân nhắc gọi vốn:
- Khi doanh nghiệp cần nguồn vốn để phát triển dự án hoặc sản phẩm mới: Đây là thời điểm mà doanh nghiệp cần đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, sản xuất thử nghiệm, hoặc tiếp thị và quảng bá.
- Khi doanh nghiệp cần nguồn vốn để mở rộng quy mô kinh doanh: Đây là thời điểm mà doanh nghiệp cần mở thêm chi nhánh, thuê thêm nhân viên, hoặc mua sắm thêm thiết bị.
Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể gọi vốn khi cần nguồn vốn để trả nợ ngân hàng hoặc các khoản nợ khác. Tuy nhiên, đây không phải là lý do chính đáng để gọi vốn, vì nhà đầu tư sẽ muốn đầu tư vào các doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng cao. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đã sẵn sàng gọi vốn:
- Doanh nghiệp đã có một ý tưởng kinh doanh khả thi và có thị trường tiềm năng.
- Doanh nghiệp đã có một đội ngũ sáng lập và quản lý có kinh nghiệm và năng lực.
- Doanh nghiệp đã có một kế hoạch kinh doanh chi tiết và khả thi.
- Doanh nghiệp đã có một số thành tựu nhất định, chẳng hạn như doanh số bán hàng, số lượng khách hàng, hoặc các giải thưởng.
Có thể bạn quan tâm: Mẫu kế hoạch kêu gọi vốn đầu tư cho Startup
Gọi vốn ở đâu ?
Thông thường có 4 cách gọi vốn:
3F (Family, Friends, Fools): cá nhân, bạn bè, nhà đầu tư
Gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding)
Các vườn ươm, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp
IPO: niêm yết công ty lên sàn
Trong vòng gọi vốn đầu tiên pre-seed, startup sẽ huy động vốn từ số tiền của cá nhân, bạn bè, gia đình, người thân thiết. Những người này nếu đồng quan điểm có thể sẽ trở thành người đồng sáng lập với bạn.
Trong vòng đầu tư hạt giống, dự án của bạn cần nhiều tiền hơn để phát triển. Khi quỹ "người quen" đã hết, bạn sẽ phải tìm đến các nguồn đầu tư khác như: Vườn ươm doanh nghiệp hay Trung tâm ươm tạo doanh nghiệp khởi nghiệp tại các trường đại học. Nhưng quỹ tài chính ở vườn ươm thì khá eo hẹp.
Gọi vốn đầu tư nhiều hơn bạn cần tìm đến các nhà đầu tư thiên thần/nhà đầu tư mạo hiểm. Họ là những người sẽ chi tiền cho bạn để phát triển dự án. Để gọi được vốn, hãy cho họ thấy tiềm năng phát triển sản phẩm và lợi nhuận trong tương lai.
Bạn cũng có thể sử dụng hình thức gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding) là việc tập hợp các khoản vốn nhỏ từ số lượng lớn các cá nhân đơn lẻ để tài trợ cho một doanh nghiệp mới. Gọi vốn cộng đồng tận dụng khả năng tiếp cận lượng lớn người dùng thông qua mạng xã hội và các trang web gọi vốn để đưa các nhà đầu tư và doanh nhân đến với nhau.
Hình thức gọi vốn cuối cùng nữa là IPO, đó là quyết định công khai doanh nghiệp, niêm yết công ty lên sàn. Tuy nhiên, phải đảm bảo bạn đã pass qua tất cả các hình thức, giai đoạn khởi nghiệp ở trên. IPO là một hình thức kêu gọi đầu tư và bạn có thể nhận được số tiền từ hàng triệu người thông qua việc bán cổ phần trên thị trường.
Giải đáp một số thuật ngữ liên quan đến các vòng gọi vốn start-up
Capitalist là gì?
Capitalist là một thuật ngữ tiếng Anh có nghĩa là nhà tư bản. Trong lĩnh vực kinh doanh, nhà tư bản là những người có vốn và đầu tư vào doanh nghiệp để thu lợi nhuận.
Investor là gì?
Investor nghĩa là nhà đầu tư. Nhà đầu tư là người bỏ vốn vào một dự án hoặc doanh nghiệp với mục đích thu lợi nhuận.
Crowdfunding là gì?
Crowdfunding nghĩa là gọi vốn cộng đồng. Crowdfunding là một hình thức huy động vốn từ nhiều cá nhân nhỏ lẻ thông qua các nền tảng trực tuyến.
Raise Fund là gì?
Raise fund là huy động vốn. Huy động vốn là quá trình thu hút vốn từ các nhà đầu tư để tài trợ cho một dự án hoặc doanh nghiệp.
Angel Investor là gì?
Angel investor có nghĩa là nhà đầu tư thiên thần. Nhà đầu tư thiên thần là những cá nhân giàu có có kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm. Họ thường đầu tư vào các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn đầu với số tiền nhỏ.
Business Angel là gì?
Business angel có nghĩa là nhà đầu tư doanh nghiệp. Nhà đầu tư doanh nghiệp là những cá nhân hoặc tổ chức đầu tư vào các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn đầu với số tiền lớn hơn nhà đầu tư thiên thần.
Seed Funding là gì?
Seed funding có nghĩa là vốn mồi/vốn hạt giống. Vốn mồi là khoản vốn đầu tiên được huy động bởi một công ty khởi nghiệp. Vốn mồi thường được huy động từ các nhà đầu tư thiên thần hoặc quỹ đầu tư mạo hiểm nhỏ.
Crowdfunding là hình thức huy động vốn từ nhiều cá nhân nhỏ lẻ thông qua các nền tảng trực tuyến. Các cá nhân này có thể đóng góp một khoản tiền nhỏ để hỗ trợ một dự án hoặc doanh nghiệp mà họ quan tâm.
